ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਵਾਲਾ ਯੂਰੇਨੀਅਮ
1. ਕੁਦਰਤੀ ਯੂਰੇਨੀਅਮ (ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ)
ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਜੋ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕੁਦਰਤੀ ਯੂਰੇਨੀਅਮ (Natural Uranium) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਆਈਸੋਟੋਪ (isotopes) ਹੁੰਦੇ ਹਨ:
| ਆਈਸੋਟੋਪ (Isotope) |
ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ (ਅੰਦਾਜ਼ਨ) |
ਮਹੱਤਤਾ |
| ਯੂਰੇਨੀਅਮ-238 ($^{238}\text{U}$) |
ਲਗਭਗ 99.27% |
ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ, ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ, ਪਰ ਨਾਭਕੀ ਵਿਖੰਡਨ ਲਈ ਉਪਯੋਗੀ ਨਹੀਂ। |
| ਯੂਰੇਨੀਅਮ-235 ($^{235}\text{U}$) |
ਲਗਭਗ 0.72% |
ਊਰਜਾ ਜਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਆਈਸੋਟੋਪ। |
| ਯੂਰੇਨੀਅਮ-234 ($^{234}\text{U}$) |
ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ |
$^{238}\text{U}$ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਨਾਲ ਬਣਦਾ ਹੈ। |
ਮੁੱਖ ਗੱਲ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਕੁਦਰਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ ਆਈਸੋਟੋਪ ($^{235}\text{U}$) ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ (0.72%) ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
2. ਹਥਿਆਰਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਯੂਰੇਨੀਅਮ
ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ (Nuclear Weapons) ਜਾਂ ਉੱਚ-ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਲੇ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਰਿਐਕਟਰਾਂ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਸੰਵਰਧਨ (Uranium Enrichment) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
-
ਸੰਵਰਧਨ (Enrichment): ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ, ਯੂਰੇਨੀਅਮ-235 ($^{235}\text{U}$) ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
-
ਈਂਧਨ ਲਈ: ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟਾਂ ਲਈ, $^{235}\text{U}$ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 3% ਤੋਂ 5% ਤੱਕ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
-
ਹਥਿਆਰਾਂ ਲਈ: ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, $^{235}\text{U}$ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰਾਂ ਤੱਕ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 90% ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੱਕ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ-ਗ੍ਰੇਡ ਯੂਰੇਨੀਅਮ (Weapons-Grade Uranium) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
🔑 ਸਿੱਟਾ
| ਪਹਿਲੂ |
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਾਲਾ ਯੂਰੇਨੀਅਮ (ਕੁਦਰਤੀ) |
ਹਥਿਆਰਾਂ ਵਾਲਾ ਯੂਰੇਨੀਅਮ (ਸੰਵਰਧਿਤ) |
| ਆਈਸੋਟੋਪ $^{235}\text{U}$ |
ਸਿਰਫ਼ 0.72% |
90% ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ (High-enriched) |
| ਜ਼ਹਿਰੀਲਾਪਨ |
ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ (ਕੈਂਸਰ, ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ)। |
ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ। |
| ਵਰਤੋਂ |
ਕਿਸੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕੰਮ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ (Contaminant) ਹੈ। |
ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਬੰਬ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। |
ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਸਿਹਤ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਭਾਰੀ ਧਾਤ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ $^{235}\text{U}$ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਇੰਨੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ।